ترکیبات PCB
بی فنیل و پلی کلرو بی فنیل
وقتی اتم های کلر به ملکول بی فنیل می پیوندند ملکولهای پلی کلره بی فنیل تولید میشود. ملکولهای پلی کلره بی فنیل که به اختصار به آنها PCB هم گفته میشود انواع فراوانی دارند ( 209 ایزومر) چراکه تعداد اتمهای کلر متصل شده و همچنین محل اتصال آنها میتواند متفاوت باشد. خواص ترکیبات PCB بگونه ای بوده است که در تجهیزات و موادی چون ترانسفورماتورها، خازنها، روغنهای هیدرولیک و روان کننده بکار گرفته شده اند. مقاومت حرارتی بالا، خنثی بودن از نظر شیمیایی، مقاومت الکتریکی بالا، ثابت دی الکتریک بالا باعث شد در ساخت تجهیزات برقی بخصوص ترانسفورماتور وسیعا از این مواد بصورت مستقل یا همراه با روغنهای پایه استفاده شود. به همین علت در ایران صنعت برق مصرف کننده اصلی این ترکیبات بوده است.
مخاطرات PCBs
PCBs ترکیباتی پایدار هستند. به همین علت میتوانند سالهای طولانی در طبیعت باقی بمانند یا وارد زنجیره غذایی موجودات شوند بدون آنکه دچار تغییری شوند و از بدن یک موجود به موجود دیگر منتقل شوند. مهمترین خطر این ترکیبات سرطان زا بودن آنهاست که باعث شده است از سال 1979 تولیدشان در ایالات متحده ممنوع شود و در سال 2002 هم در کنوانسیون استکهلم با هدف محافظت از سلامت انسانها، جانداران و محیط زیست این مواد جزء مواد آلاینده آلی پایدار اعلام و ممنوعیتهایی برای آنها تعیین شد.
مشکلات روغن آسکارل
همانطور که پیشتر نوشته شد بیشترین آلودگی شناخته شده با مواد PCBs در ایران مربوط به روغنهایی که با نام تجاری آسکارل یا Aroclor شناخته می شوند و در ترانسفورماتورها مورد استفاده قرار گرفته اند. تعویض این روغنها آسان و کم هزینه انجام نمیشود چراکه اولا عمر تعریف شده برای این روغنها طولانی و بین 25 و 40 سال است و ثانیا حتی در صورت تعویض نیز، ترکیبات پلی کلره بی فنیل در سطح سطوح داخلی ترانس برق و تجهیزات باقی مانده و روغن جدید تعویض شده را نیز آلوده میکنند. بطوریکه در دهه 90 در برآوردی اعلام شد که تنها 250 هزار لیتر روغن آسکارل در ایران وجود دارد در حالیکه در کنار آن 3 میلیون لیتر روغن معدنی آلوده نیز وجود دارد. راه تشخیص روغنهای آلوده آسکارل نیز، روشهای آزمایشگاهی است.
اندازه گیری و شناسایی PCBs
برابر با دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست در راستای طرح خوداظهاری در پایش باید شناسایی PCBs در خاک مناطقی که فعالیتهای زیر در آنها صورت میگیرد انجام پذیرد:
| فعالیتها | PCBs |
| فعالیتهای فرودگاهی | √ |
| تولید آزبست | √ |
| تولید مواد ضدعفونی کننده | √ |
| تولید مواد آتشزنه و منفجره | √ |
| تولید آفت کشها و سموم | √ |
| تولید دارو | √ |
| تولید تایر و انواع لاستیک | √ |
| فعالیتهای راه آهن | √ |
| خودروسازی | √ |
| تولید پشم شیشه | √ |
| تولید شیشه | √ |
| تولید آهن و فولاد | √ |
| تولید سرب | √ |
| بازیافت فبزات | √ |
| انبار و پالایشگاه نفت | √ |
| نیروگاه برق | √ |
| تولیدات نساجی | √ |
| تصفیه پسماندهای خطرناک | √ |
| محل دفع و دفن انواع پسماند | √ |
| تولید لوازم خانگی | √ |
| صنایع چرم | √ |
| پتروشیمی | √ |
| شهرکهای صنعتی | √ |
با توجه به حجم بالای روغنها و سطوح آلوده به PCBs، تنها راه دقیق برای شناسایی و اندازه گیری ترکیبات PCBs ، استفاده از دستگاه GC-MASS می باشد. در آزمایشگاه آنالیز دستگاهی آرین فن آزما این ترکیبات در آب، فاضلاب و خاک شناسایی و اندازه گیری میشوند لطفا جهت دریافت اطلاعات بیشتر یا ارسال نمونه با ما تماس بگیرید.