آبیاری با فاضلاب
مضرات آبیاری با فاضلاب
با توجه به کمبود منابع آب متعارف، تمایل به استفاده از فاضلاب برای آبیاری گیاهان افزایش یافته است. اما این استفاده نمیتواند بی ضابطه باشد. تقریبا هیچ مرجعی، آبیاری با فاضلاب خام یعنی فاضلابی که تصفیه فیزیکی یا شیمیایی یا زیستی بر روی آن انجام نشده باشد را توصیه نمیکند. چراکه آبیاری با فاضلاب تصفیه نشده مضراتی دارد. ساده ترین مشکل فاضلاب تولید بوی نامطبوع است. مشکل اصلی آبیاری با فاضلاب خام آن است میتواند موجب انتقال میکروبها و در نتیجه شیوع بیماری میان کشاورزان، باغداران و مردمی شود که از محصولات کشاورزی استفاده می کنند. فاضلاب منبعی از انواع باکتریها، ویروسها و انگلها است. استفاده از فاضلاب خام به آن معناست که کشاورزان و باغداران در معرض انواع میکروارگانیسمهای بیماری زا قرار بگیرند. از آن گذشته انگلها و باکتریها میتوانند به محصولات کشاورزی بچسبند و همراه آنها وارد خانه شهروندان شوند. این وضعیت بخصوص برای محصولاتی که بصورت خام استفاده میشوند (مانند سبزیها) قابل قبول نیست. در خاتمه ذکر این نکته ضروری است که کیفیت شیمیایی فاضلاب برای بسیاری از گیاهان نامناسب است و به همین خاطر استفاده از فاضلاب خام علاوه بر انسانها برای گیاهان نیز مشکلاتی به همراه می آورد.
آبیاری با فاضلاب تصفیه شده
چگونه از فاضلاب برای آبیاری درختان و فضای سبز استفاده می شود ؟ تنها با تصفیه فاضلاب اینکار بدون مشکل انجام پذیر خواهد بود. فاضلاب تصفیه شده میتواند جایگزین مناسبی برای منابع آبی متعارف نظیر رودخانه، چاه و قنات باشد. با این حال برابر با مطالعات انجام شده در این جایگزینی لازم است به دو فاکتور مهم توجه شود. 1) میزان حساسیت گیاهان به مواد محلول و نامحلول در فاضلاب 2) نحوه تماس افراد با گیاهانی که توسط فاضلاب تصفیه شده آبیاری شده اند. برای مثال در فضای سبزی پارکها و بوستانهای شهرها که بچه ها در آنها تردد میکنند یا آبیاری درختان میوه، استانداردهای مورد استفاده باید سخت گیرانه باشد و برعکس اگر از فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری درختانی استفاده میشود که به عنوان الوار استفاده خواهند شد استاندارد مورد استفاده میتواند سهلگیرانه تر باشد.
استاندارد استفاده از فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری
کیفیت مورد نیاز فاضلاب تصفیه شده جهت استفاده در مصارف مختلف در استاندارد ملی 2-21876 به شرح زیر آمده است:
| رده تصفیه | (mg/l(BOD | TSS(mg/l) | کدورت (mg/l) | تعدادکلیفرمهای مقاوم به دما در 100 ml | حداکثر نماتدهای روده ای (تخم در لیتر) | موارد استفاده | نوع تصفیه متناظر |
| تصفیه شده با کیفیت خیلی بالا | بیشینه 10
میانگین مساوی یا کمتر از 5 |
بیشینه 10
میانگین مساوی یا کمتر از 5 |
بیشینه 5
میانگین مساوی یا کمتر از 2 |
بیشینه 100
95% کمتر یا 10 یا زیر حد مشاهده |
– | آبیاری نامحدود شهری یا آبیاری محصولاتی که خام استفاده میشوند | تصفیه ثانویه به همراه فیلتراسیون و گندزدایی |
| تصفیه شده با کیفیت بالا | بیشینه 20
میانگین مساوی یا کمتر از 10 |
بیشینه 25
میانگین مساوی یا کمتر از 10 |
– | بیشینه 1000
95% کمتر یا 200 یا زیر حد مشاهده |
– | آبیاری محدود شهری یا آبیاری محصولاتی با نیاز به فراوری | تصفیه ثانویه به همراه فیلتراسیون و گندزدایی |
| تصفیه شده با کیفیت خوب | بیشینه 35
میانگین مساوی یا کمتر از 20 |
بیشینه 50
میانگین مساوی یا کمتر از 30 |
– | بیشینه 10000
95% کمتر یا 1000 یا زیر حد مشاهده |
میانگین مساوی یا کمتر از یک | آبیاری محصولات غیر غذایی | تصفیه ثانویه و گندزدایی |
| تصفیه شده با کیفیت متوسط | بیشینه 100
میانگین مساوی یا کمتر از 60 |
بیشینه 140
میانگین مساوی یا کمتر از 90 |
– | – | بیشینه 5 میانگین مساوی یا کمتر از یک | آبیاری محدود محصولات کشاورزی دانه ای یا صنعتی | تصفیه ثانویه |
| تصفیه شده با کیفیت پایین | بیشینه 35
میانگین مساوی یا کمتر از 20 |
– | – | – | بیشینه 5 میانگین مساوی یا کمتر از یک | آبیاری محدود محصولات کشاورزی دانه ای یا صنعتی | برکه های تثبیت و وتلند |
برای دانلود این استاندارد یا مطالعه توضیحات پیوست لطفا به این لینک مراجعه فرمایید.
در چدول 6-5 نشریه 535 سازمان برنامه نیز که از استاندارد فوق قدیمی تر است، حد مجاز پارامترهای مختلف در فاضلاب تصفیه شده جهت آبیاری فضای سبز به شرح ذیل قابل مطالعه است:
| پارامتر | واحد | حداکثر مقدار مجاز | توضیحات |
| pH | – | 6.5-8.4 | |
| هدایت الکتریکی | میکروزیمنس بر سانتی متر | 700 | |
| نسبت جذب سدیم تنظیم شده | – | 3 | |
| سدیم | میلی گرم بر لیتر | 70 | مخصوص آبیاری بارانی |
| کلراید | میلی گرم بر لیتر | 100 | مخصوص آبیاری بارانی (برای آبیاری سطحی حداکثر مجاز 140 است) |
| بر | میلی گرم بر لیتر | 0.7 | |
| کربنات | میلی گرم بر لیتر | 0-3 | |
| بیکربنات | میلی گرم بر لیتر | 90 | مخصوص آبیاری بارانی |
| فسفات | میلی گرم بر لیتر | 50 | |
| نیتروژن آمونیاکی | میلی گرم بر لیتر | 5 | |
| کل مواد جامد معلق | میلی گرم بر لیتر | 40 | |
| کل مواد محلول | میلی گرم بر لیتر | 450 | |
| اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی | میلی گرم بر لیتر | 31 | |
| کلی فرم مدفوعی | MPN/100ml | 1000 | میانگین هندسی |
| تخم انگلهای کرمی | تعداد در لیتر | 1 | میانگین حسابی |
پایش محصولات کشاورزی آبیاری شده با فاضلاب تصفیه شده
اضافه بر کنترلهای انجام شده برای دستیابی به پسابی با کیفیتی مطلوب، در نشریه 535 سازمان برنامه توصیه شده است برخی پارامترها در فراورده های کشاورزی که با پساب آبیاری شده اند در بازه های زمانی مشخص اندازه گیری شوند تا از سلامت آنها اطمینان حاصل شود. اطلاعات مندرج در جدول 6-16 نشریه 535 به شرح زیر است:
| نوع محصولات کشاورزی | پایش ماهانه | پایش فصلی | پایش شش ماه |
| محصولاتی که خام مصرف میشوند | نماتود ، فکال کلیفرم | فلزات سنگین شامل کروم، جیوه، کادمیوم و سرب | |
| محصولاتی که پخته مصرف میشوند | فلزات سنگین شامل کروم، جیوه، کادمیوم و سرب | ||
| محصولات گلخانه ای | نماتود ، فکال کلیفرم | فلزات سنگین شامل کروم، جیوه، کادمیوم و سرب | |
| میوه های درختی | فلزات سنگین شامل کروم، جیوه، کادمیوم و سرب | ||
| محصولات علوفه ای | فلزات سنگین شامل کروم، جیوه، کادمیوم و سرب |
آزمایشات فاضلاب
حتما لازم است فاضلاب تصفیه شده پیش از استفاده در آبیاری فضای سبز یا مزارع و باغها مورد آزمایش قرار گیرد. این آزمایشات نیز باید بصورت متناوب انجام شود. از طرف دیگر علاوه بر اینکه کیفیت فرایند تصفیه توسط مسئولان تصفیه خانه سنجیده میشود، لازم است مصرف کنندگان فاضلاب نیز کنترلی بر کیفیت فاضلاب مصرفی داشته باشند. آزمایشگاه آب و فاضلاب آرین فن آزما این قابلیت را دارد که کلیه پارامترهای موثر بر کیفیت فاضلاب را مورد سنجش و اندازه گیری قرار دهد. لطفا جهت دریافت اطلاعات بیشتر یا ارسال نمونه با ما تماس بگیرید.
صفحات مرتبط: آزمایش آب کشاورزی ، آزمایش خاک کشاورزی ، فاضلاب و پساب صنعتی ، فلزات سنگین در مواد غذایی