آب چاه

آب چاه

آیا آب چاه خوردنی است ؟ عوارض استفاده از آب چاه چیست ؟ اصلا آب چاه چرا آلوده می شود؟ اینها سئولاتی است که اغلب از طرف مردم پرسیده میشود. گاهی هم سوال می شود: از آب چاه چه استفاده هایی می شود ؟ و آیا از آب چاه می توان برای آبیاری استفاده کرد؟ فواید آب چاه چیست ؟ واقعیت آن است که پاسخ همه این پرسشها به کیفیت آب چاه بستگی دارد.

فواید آب چاه
اگر چاه در منطقه ای بکر و دست نخورده حفر شده باشد. معمولاً آب آن سالم و قابل شرب است. چون بافت خاک مانند فیلتر عمل کرده و ناخالصیهای همراه آب سطحی را به تدریج جذب نموده و باعث میشود آبی که سرانجام به لایه های زیرین راه می یابد پاکیزه و بدون آلودگی باشد. ضمن آنکه چاههای آب معمولا در کل سال آب دارند و کیفیت آبشان نیز در فصول مختلف تغییر نمیکند.

ببا اینحال یادمان باشد که هر آب چاهی  قابل شرب نیست. چرا که:
اول- بافت خاک و سازندهای زیرزمین ممکن است به گونه ای باشند که آب را غیر قابل شرب و حتی غیر قابل استفاده نمایند! اگر خاک مملو از مواد یا نمک های قابل انحلال در آب باشد. به تدریج این مواد در آب حل میشوند و موجب تغییر کیفیت آب میشوند. مثلا نمک طعام (کلرید سدیم) میتواند به مقدار زیادی در آب حل شود. اگر مقدار زیادی نمک در لایه های خاک باشد. بتدریج وارد آب شده و آب شیرین را به آب شور تبدیل میکند. در مواقع نادر حتی ممکن است بافت خاک حاوی مواد سمی مانند املاح ارسنیک باشد. در چنین شرایطی نیز آب غیر قابل شرب خواهد شد. در یک مقایسه ساده میتوان گفت آب چاه املاح بیشتری نسبت به آب رودخانه دارد. هر چند این زیادتر بودن املاح الزاماً به معنای غیر قابل شرب بودن آب نمیتواند باشد.

دوم-ممکن است از دهانه چاه، آب آلوده یا حیواناتی مثل موش وارد چاه شوند. در این حالت هم احتمال غیر قابل شرب بودن آب چاه مطرح می شود.

عوارض استفاده از آب چاه چیست ؟

اگر آب سالم باشد استفاده از آن هیچ عارضه ای نخواهد داشت خواه از چاه باشد خواه از رودخانه. اما اگر آلوده باشد طبیعتا حسب نوع آلودگی مشکلاتی را برای سلامتی انسان در پی خواهد داشت. به همین ترتیب در مورد آبیاری با آب چاه نیز میتوان گفت اگر میزان املاح آب کم باشد مشکلی ایجاد نخواهد شد اما اگر میزان املاح آب زیاد باشد، هم گیاهان کاشته شده دچار مشکل خواهند شد و هم ممکن است بافت خاک دچار تخریب و فروپاشی شود.

آب چاه بهتر است یا رودخانه ؟

پاسخ دقیقی نمیتوان به این پرسش داد. در حالت کلی آب چاه املاح بیشتری نسبت به آب رودخانه دارد. اما نمیتوان تنها به این دلیل گفت آب رودخانه بهتر از چاه است. چون کیفیت آب تنها در غلظت املاح موجود در آن خلاصه نمیشود و به پارامترهای دیگری هم بستگی دارد.

دلیل آلوده شدن آب چاه چیست ؟

همانطور که پیشتر ذکر شد آلوده شدن آب چاه علل مختلفی میتواند داشته باشد.

• نفوذ آبهای آلوده: معمولا این اتفاق هنگامی رخ میدهد که بافت خاک شنی یا ماسه ای باشد و آبهای آلوده بدون آنکه با مانعی روبرو شوند براحتی به آبخوانها و لایه های آب زیرزمینی راه یابند. همیشه هم لازم نیست بافت خاک شنی باشد. مثلا اگر ماده آلوده کننده نیترات باشد. حتی اگر بافت خاک رسی هم باشد، یون نیترات از آب جدا نمی شود و نیترات به آبخوانها راه می یابد. زهاب زمینهای کشاورزی ممکن است در این حالت موجب آلودگی آب چاههای روستایی شوند. بنابراین چنانچه حجم زیادی از آبهای آلوده به مدت طولانی در اطراف چاهی باشد کاملاً محتمل است آب چاه نهایتا آلوده شود. این مورد در شهرها زمانی اتفاق می افتد که چاههای فاضلاب در کنار چاه آب قرار گرفته باشند. ( سالها پیش به همین دلیل آب شرب جنوب تهران حاوی نیترات بالایی بود). در روستاها هم وقتی زهاب زمین کشاورزی در اطراف چاه وارد زمین میشود بتدریج آب چاه آلوده می شود.
• نفوذ آلودگیها از دهانه چاه به داخل. معمولا وقتی از دهانه چاههای دستی بخوبی مواظبت نشود این اتفاق می افتد. گیاهان یا جانوران به داخل چاه سقوط میکنند و باعث آلوده شدن آن می شوند. اما در چاههای عمیق به علت سربسته بودن چاه این اتفاق نمی افتد در عوض ممکن است آب آلوده در لایه های سطحی زمین از مجاورت لوله جداره چاه به سمت پایین حرکت کند و باعث آلوده شدن آب موجود در لایه های زیرین شود.

از آب چاه چه استفاده هایی میشود :

 آب چاه موارد استفاده متعددی دارد اما دو مورد آن بسیار مهم و حیاتی بوده و هستند. الف) استفاده جهت تامین آب آشامیدنی انسانها و حیوانات ب) استفاده جهت آبیاری زمینهای کشاورزی

چنانچه از چاه برای تامین آب آشامیدنی یا حتی آبیاری استفاده می کنید پیشنهاد میشود برای سنجش کیفیت آن حتماً آزمایشهایی انجام پذیرد. آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا EPA توصیه میکند برای هر چاه آبی دستکم یکبار در سال آزمایشهای توتال کلیفرم، نیترات، کل مواد جامد محلول و pH انجام شود و در صورتیکه افراد کهنسال یا اطفال از آن آب استفاده میکنند، بازه زمانی تکرار آزمایشها کوتاهتر از یکسال باشد. همچنین توصیه میکند در صورت بروز هر یک از رویدادهای زیر، آزمایش آب فوراً انجام شود:
– عوض شدن ناگهانی شرایط محیطی مانند بروز سیل یا ساخت و سازهای وسیع صنعتی
– شناسایی مشکلی مشخص در منطقه ای که چاه در آن واقع شده
– تعویض قطعات یا تعمیرات چاه و تجهیزاتش
– ظهور تغییراتی در کیفیت آب مانند مزه، رنگ و بو

برای مشخص شدن کیفیت آب، چه پارامترهایی باید سنجیده شود؟

این موضوع کاملاً به نوع مصرف بستگی دارد. مثلا اگر آبی صرف آشامیدن میشود پارامترهای موجود در استاندارد ۱۰۵۳ آب شرب باید سنجیده شوند. و اگر آبی برای استخر پرورش ماهی مصرف میشود پارامترهای موجود در استاندارد ۸۷۲۶ باید سنجیده شوند.

استفاده از چاه برای اولین بار

اگر برای اولین بار قرار است از یک چاه استفاده نمایید پیشنهاد میشود دستکم نصف روز واتر پمپ کار کند و پس از آن از آب چاه نمونه برداری کنید. بعلاوه توصیه میشود برای بار اول آزمایشهای کاملی انجام دهید در این مورد تنها آلودگی میکروبی آب مد نظر نیست. چراکه حسب تجربه مشخص شده است آب همه چاهها حتی اگر در مناطق بکر هم باشند الزاماً کیفیت مطلوبی ندارند. برخی سازندهای درون زمین حاوی مواد رادیواکتیو و یا فلزات سنگین هستند و آب گذر کرده از آنها براحتی آلوده شده و برای مصرف کنندگان مشکل آفرین خواهد شد. البته همانطور که پیشتر گفته شد در این مورد نیازی به آزمایشهای مکرر نیست و در مورد برخی از پارامترها یکبار آزمایش سالها آرامش را به دنبال خواهد داشت. برای مطالعه بیشتر به صفحه آزمایش آب چاه مراجعه نمایید همچنین در صورت نیاز به آگاهی از استانداردهای میکروبی انواع آب، لطفا به صفحه آزمایش میکروبی آب مراجعه نمایید.
کیفیت آب استخر شنا،   استاندارد آب استخر پرورش ماهی،   کیفیت آب گلخانه ، آزمایش آب کشاورزی ، آزمایشگاه آب